Kullanışlı Bir Aktör Olarak IŞİD

Amerika'nın Irak'ı işgalinin bölge halklarının başına açtığı belâlardan biri de IŞİD'dir. Irak Şam İslâm Devleti (IŞİD) veya Arapça okunuşuyla 'DAEŞ' (Devle İslâmi el Irak ve'ş Şam ) bu isimle değilse bile bu zihniyetle 2004 yılı Ekim ayında 'Irak El Kaidesi' olarak kuruldu. Hem Amerika'nın işgaline karşı direniş hareketi olarak devreye girecek hem de Irak Şiilerin eline bırakılmayacaktı. "ABD'nin Irak'ı işgali öncesi El Kaide , savaşı öngörmüş ve bazı birliklerini Irak'ta zaten müttefiki olan Ensar el İslam saflarına , muhtemel ABD müdahalesine karşı savaşmak üzere göndermişti.

Ürdün'ün Zerka bölgesinde doğup Afganistan'da örgütün kamplarında politik ve askeri eğitim alan Ebu Musab el Zerkavi, Irak'a geçen en üst düzey savaşçıdır'

İki yıl sonra Ekim 2006'da adı 'Irak İslâm Devleti' yken Arap Baharı'ndan sonra Suriye'nin radikal örgütler için bir cennet haline dönüşmesiyle o sahaya da geçip 'Irak ve Şam İslâm Devleti (IŞİD) adını aldı.

IŞİD isimli örgütün Suriye sahasındaki karanlık yüzü henüz tam anlamıyla aydınlamış değildir ama pekçok işaret bu karanlık yapının arkasında Suriye istihbaratının olduğunu gösteriyor. Suriye bir istihbarat devletidir. El Muhaberat oldum olası rejimin hem kalbi hem beyni mertesebe bir istihbarat örgütüydü. İstihbarattaki mahareti Suriye devletinin Ortadoğu'da etkili bir aktör olmasında en önemli rolü oynamıştı. Soğuk Savaş yıllarında da pek çok Ortadoğu kökenli örgütün ve bu örgütlerin gerçekleştirdiği eylemlerin arkasında El Muhaberat vardı.

Suriye'deki rejim muhaliflerinden Suriye Ulusal Konseyi'nin Başkanı Halid Hoca, El Muhaberat'ın Cihatçı kadroları daha Irak'ın işgal edildiği günlerden itibaren organize etmeye başladığını anlatıyor. 2011 Mart ayında başlayan halk isyanından çok daha önce Amerika'nın Irak'ı işgali üzerinde sıranın kendisine geleceğini düşünen El Muhaberat daha o günlerde Irak'ın içindeki direnişi desteklemek üzere bu örgüte can vermişti.

" 2003'te Colin Powell, Condoleeza Rice gibi neoconlar ' Biz Irak ile başladık. Irak'ta durursak şer ekseni devam edecek' diyordu. Şer ekseni dediği, Suriye, İran, Irak. 'Zayıf halka ile devam etmemiz lazım' dediler. O da Suriye idi. Esed yeni seçilmişti. Daha üç yıllık Cumhurbaşkanı. İkinci adımın Suriye olduğunu hissetti. Irak Baas rejimi ile Suriye Baas rejimi arasında bir yakınlaşma oldu. Esed, İzzet Nuri'yi çağırarak Baas eksenli cihati hareketin başlaı fikrini destekledi. Kendi istihbaratından Asıf Şevket, İzzet Nuri ve eski Baas subaylar ne yaptılar? Cezayir'den, Tunus'tan, Libya'dan cihatçıları çağırdılar. Sonra onları eğittiler. Camilerde hutbeler verilmeye başladı, cihat çağrısı yapıldı. Baskıcı bir rejim olmasına rağmen özellikle Halep'te cuma hutbesinden sonra cihatçılar isim yazdırıyor, otobüslerle Irak cephesine götürülüyordu"

Cihatçıların Irak'taki rolü Amerikan işgaline karşı silâhlı direniş göstermekti. Suriye'de rolleri ise daha farklıydı.
IŞİD Suriye rejiminine ülkedeki bu ayaklanmanın yabancı destekli radikal İslâmcı bir ayaklanma olduğunu öne sürme imkânı verecekti. Dünya kamuoyunda algı yaratmaya dönük bu istihbarat operasyonu gayet maharetle yürütülmüş ve sonuç da almıştı.

Bu istihbarat operasyonu nasıl yürütüldü?

Elimizdeki somut verileri sıralayalım.

Suriye'de rejimin değişmesi, serbest seçimler yapılması talebiyle insanlar sokaklara çıktığında rejim bunları sertlikle bastırma yolunu tutmuş, silahsız göstericilere karşı silahlı müdahalelerde bulunmuş, pekçok insanı daha gösterilerin ilk günlerinde katletmeye başlamıştı.
Durum böyleyken ayaklanmanın en başında 26 Mart 2011 yılında radikalliği ile bilinen kişilerin tutulduğu Sednayya hapishanesinden 260 tutukluyu serbest bıraktı.

Halid Hoca'nın sözleri:

" Esed 2011 sonunda hapishanedekileri serbest bıraktı. Eşzamanlı olarak Maliki de (Irak Başbakanı Nuri El Maliki G.Z.) hapishanelerini açtı. En iyi korunmuş hapishanelerden üç firar vak'ası yaşandı. Aralarında Bağdadi vardı. Fakat onunla birlikte Baas Irak istihbarattan albay ve üstü eski Baas istihbaratları da çıktılar. Bu örgütü kurdular. Irak Şam İslâm Devleti. Önce Irak'tı, sonra Şam'a girince Şam'ı da örgüt isimlerine eklediler ve tamamen istihbarat eksenli çalıştılar. İslâm Devleti, şuydu, buydu...İstihbarat olarak düşünün siz, o bir kılıftır. Şam'da DAİŞ'e katılanların çoğu Şebbihalardı. DAİŞ'te etkin olan şer'I insanlar değil, şer'i mahkeme değil, resmen güvenlik elemanlarıdır. Tamamen Baas istihbaratı etkendir. DAİŞ'in ilk icraatlarına bakın. Kurtarılmış bölgeleri Özgür Suriye Ordusu'nun elinden aldı, çok çok vahşi bir şekilde. Kafa kesmeler, yakmalar."
Serbest bırakılanların önemli bir kısmı daha sonra El Kaide'nin Suriye kolu Nusra Cephesi ve IŞİD içinde yer aldı. Özetle rejim, barışçıl gösteriler olarak başlayan ayaklanmayı, en başından itibaren radikalleştirmeye çalıştı, başardı da.
İç savaş süresince İŞİD kullanışlı bir aktör olarak devreye sokulması asıl 2013 yılından itibaren görüldü.
2013 yılı Temmuz ayında IŞİD mensuplarının Irak'ta Amerikan askerlerinin işkence sahneleriyle meşhur Ebu Gureyb cezaevini basıp 500 civarında El Kaide mensubunu kaçırmalar dikkat çekici bir olaydı. Kaçırılan bu isimler, sonraki dönemde Suriye'deki IŞİD faaliyetlerinde en kilit rolleri oynayacak adamlar da bunlar arasındaydı.

Bu noktada Humus'un Tedmur (Palmira) ilçesinde 2013- 2015 yılları arasında Başsavcı olan ama sonra ülkeden kaçmak zorunda kalan Muhammed Kasım Nasır'ın açıklamaları önemlidir. Muhammed Kasım Nasır, Başsavcı olması sebebiyle bölgedeki gelişmelerin içindeydi. O bölgedeki İstihbaratının biriminin başındaki isimler Tuğgeneral Mazim Abdüllatif ve Tuğgeneral Malik Habib ile de sürekli görüşüyordu.

" Mesela, Abdüllatif bana örgüt içindeki ajanlarının Türkiye'de terör saldırısı gerçekleştirmeyi planladıklarını haber verdi. Bu konuşma 2015'in başında gerçekleşti. Bana, Türkiye'nin Suriye'ye müdahale etmesinin bedelini ödeyeceğini ve terör ateşiyle yanacağını, Esed rejiminin düşmesini isteyen Fransa ve Cumhurbaşkanı François Hollande başta olmak üzere Avrupa'nın da bunun bedelini ağır ödeyeceğini, Rakka'daki ajanlarını yakında bunu gerçekleştireceğini ve yakında iyi haberler alacağımız söyledi. Gerçekten de bir kaç ay sonra Fransa ve Türkiye'de bombalı saldırılar meydana geldi..."

Muhammed Kasım Nasır, Tedmur'da savcı olarak çalıştığı dönemde, yakın bir arkadaşıyla Suriye rejimiyle çalışan müteahhit Şeyh Mahmud el Hammudi'nin kendisiyle bazı özel bilgileri paylaştığını da aktarıyordu. Bu iki kişinin rejim subayı Muhammed el Cabir'in DEAŞ ile silah anlaşması yaptığını anlatırken silahlarını nasıl teslim edildiğini şöyle anlatıyordu :

" Cabir, DEAŞ'ın istediği silahları kendi komutasındaki Badiye Şahinleri'nin (askeri birliğin adı) birliğine ya da askeri kontrol noktasına koyuyordu. Ardından DEAŞ militanları bu bölgelere saldırıyor. DEAŞ sipariş silahların bulunduğu bölgeye saldırdığında Cabir de askerlere canlarının daha kıymetli olduğunu söyleyerek geri çekilmeleri emrini veriyrdou. Bölgeyi ele geçiren DEAŞ silahları kendi merkezine taşıyor, tüm silahlar alındıktan sonra da Badiye Şahinleri bölgeyi tekrar ele geçiriyordu...Ardından aracılar vasıtasıyla milyonlarca dolar DEAŞ'tan Cabir'e taşınıyordu. Tedmür'deki tüm subaylar ve sorumlular da Cabir'in yaptıklarını biliyor ancak neden itiraz etmiyorlardı, bilmiyorum."

IŞİD'in sahadaki bugün artık daha berrak olarak görünen rolüne dair şu beş tespiti yapmak yanlış olmayacaktır :

1. IŞİD, eğer Suriye rejimi devrilirse onun yerine radikal İslâmcılar gelir korkusu salarak rejime meşruiyet kazandırmıştır. Nitekim bu algıyı güçlendirecek şekilde 'kafa kesen radikal İslâmcılar' görüntüleri yüksek çözünürlüklü kameralarla, özel olarak hazırlanmış dekorlar içinde dünya kamuoyuna sunuldu. Dünya bu görüntüleri dehşet içinde izledi. Olağanüstü başarılı bir imaj çalışması yürütüldü. Batılı basın yayın organları bu görüntülerin üzerine balıklama atladı. Bu tablo Avrupa ve Amerika'da yükselen ırkçılık ve İslâm karşıtlığı dalgasıyla birleşerek etkisi katlandı. Rejim, çok geçmeden radikallerle mücadele eden 'meşru bir aktör' kimliğine bürünmeye başladı. Bu durum Amerika ve Batı'nın Esed yerinde kalsın yaklaşımına da meşruiyet üretiyordu.
   
   Bölgedeki gelişmeleri dikkatle takip eden Kürt siyasetçilerden Bayram Bozyel, 2016 Ocak IŞİD'in rolü hakkında şunları söylüyordu:
   
   "Şimdi IŞİD nedeniyle Esad rejiminin ömrü de uzadı. Yani deyim yerindeyse Esad rejimi IŞİD'i göstererek mevcut dünyayı sıtmaya razı eder bir noktaya getirdi. Bugün bütün dünya hedef olarak IŞİD'in yok edilmesine odaklanmış, bu nedenle de Esad rejimi meselesi ikinci plana itilmiş görünüyor. Esad rejiminin elini de rahatlatmış bulunuyor. Tabii burada ön planda görünen IŞİD belası ama son tahlilde Ortadoğu'nun paylaşılması, bölgedeki enerji kaynaklarının güvence altına alınması, ve yeniden bir rol paylaşımıdır esasen. Buradaki kavganın temel dayanağı bu."
   
   
2. IŞİD, Suriye rejimle bölge bölge taktik işbirliğine girerek PKK/PYD çizgisine alan açmş, kendi kontrol ettiği alanlardan uygun zamanlarda çekilerek buraları YPG'ye bırakmıştır. Bunun sahada pek çok örneği oldu, ama dikkat çekici olanlardan biri 2015 Temmuz ayında Tel Abyad'ın IŞİD'in elindeyken PYD'de devredilmesiydi. Bu hamle sahadaki dengeleri önemli ölçüde değiştirmişti. Haseke'de yapılan IŞİD-Rejim- PYD görüşmesine varılan mutabakatın sonucu olarak Suriye rejimi Palmira'yı ( Tedmur) IŞİD'a verirken o da Tel Abyad'ı PYD/YPG unsurlarına terk etmişti. Arap nüfusla meskûn Tel Abyad'ın PYD/YPG'ye bırakılması doğudaki Cezire kantonu ile batıdaki Afrin kantonunun birleşmesini temin etmişti.
   
   Rejimin en büyük destekçisi Rusya'nın 2015 sonbaharında Suriye'ye silâhlı müdahalesinin bahanesi 'terörle mücadele'ydi. Mücaele edilecek terör IŞİD terörüydü. 2015 Eylül ayında Rusya Suriye sahasına askeri gücüyle inerken dünya kamuoyuna ilan ettiği gerekçe 'terörle mücadele' idi. Rus uçakları 30 Eylül 2015'de Suriye girdiği günden 22 Aralık 2015 'e kadar yaptığı bombardımanın yüzde 91'i IŞİD'i hedef almamıştı. Tam sayı verelim: Rus uçaklarının o yıl 22 Aralık'a kadar yaptığı 4098 sortiden sadece 300'ü IŞİD'e yönelikti. DEAŞ ile mücadele halindeki muhalifler Rus uçaklarının hedefi oldu.
   
   
3. .Rusya'nın Suriye sahasına inişine gerekçe ve imkan yaratan IŞİD, Amerika'ya bölgeye dönük projelerini hayata geçirmek için imkan sağladı. PKK'nın PYD/YPG adı altında Suriye'nin kuzeyinde neredeyse bütün Türkiye sınırını kuşatması IŞİD bahanesi üzerinden gerçekleşti. Bu sürecin ayrıntılarını öteki bölümlerde anlatmıştık.
   
   
4. IŞİD'in en etkin kullanldığı alanlardan biri Türkiye'yi yıpratma faaliyetleriydi. Suriye'deki rejimi ne pahasına olursa olsun ayakta tutmak isteyen aktörler bu örgütü deyim yerindeyse 'Türkiye'ye ayar vermek' üzerine kullanmışlardır.
   
   2015 yılında Suruç'taki intihar saldırısı PKK'nın Ceylanpınar'da devletin PKK ile fiili çatışmasızlık durumunu son erdiren saldırısına zemin olarak kullanıldığını gördük. PKK örgütü, IŞİD'in yaptığı bütün verileriyle ortada olan bu saldırıyı devlet yapmış gibi göstererek Türkiye'deki Kürt- Türk barış arayışlarını torpilliyordu. IŞİD'in Ankara'daki Gar saldırısı Türkiye tarihinde görülmüş en büyük terör saldırısıdır. Hem Suruç'ta hem Ankara Gar'ındaki saldırılar doğrudan ülkenin fay hatlarına yönelmiş profesyonelce seçilmiş hedeflerdi. IŞİD'in Atatürk Havalimanı, Sultanahmet, İstiklâl Caddesi gibi Türkiye'nin önemli turizm noktalarında intihar saldırıları yaparak Türkiye'nin Suriye sahasındaki politikalarına değiştirmeye zorlayan eylemler olduğu apaçık görülüyordu. Türkiye, bir taraftan IŞİD terörü'nün hedefi olurken bir taraftan da aynı aktörlerin kontrol ettiği uluslararası medyada IŞİD'e destek veren bir ülke olarak konumlandırılmaya çalışılıyordu.
   
   
5. IŞİD, Suriye ve Irak'ta sergilediği vahşetle Batı'daki İslâmofobi'yi daha da büyük kitlelere yaygınlaşmasına hizmet etti. IŞİD, öteki radikal örgütlerle birlikte Batı'da İslâm karşıtlığını yeniden üretip İslâmofobya denilen İslâm korkusu, İslâm karştılığını da büyüten bir etki yapıyor.

Prof Erol Göka durumu şöyle anlatıyor :

" DAİŞ ile İslâmofobi elbette ilişkili, sadece ilişki değil, kopmaz bağlarla bağlı. İslâmofobiyi icat edenlerin, işlerine en çok yarayan İslâm ve Müslüman algısı neyse, dünya kamuoyunda tam da öyle bir DAİŞ imajı var. İşin ilginç ( benim için beklenen) yanı, giderek de DAİŞ ile İslâm ve Müslüman özdeş hale geliyor, getiriliyor. DAİŞ'in, Müslüman ve İslâm ile özdeşiminde ne kadar başarılı olunursa, " kötü-öteki" olarak Müslüman ve İslâm o kadar işlevsel hale gelecek."